‘Belgische asielwet lijkt op Vlaamse koterij’

Syrische vluchtelingen in Brussel

© Patrick Marloné​

Ter info: met dit wetsontwerp moet België de asielwetgeving die dateert van 1980 en 2007, aanpassen aan de nieuwe Europese richtlijnen. De stemming over die aanpassingen van de asielwet zou vandaag, 26 oktober, in plenaire Kamer plaatsvinden. Omdat het ontwerp gisteren in de Commissie Binnenlandse Zaken opnieuw voorlag, is de stemming echter uitgesteld.

Maar als het aan CD&V-kamerlid Nahima Lanjri ligt, was de wet al veel vroeger goedgekeurd. ’De omzetting van de Europese asielrichtlijnen moest al in juli 2016 gebeuren’, reageert Lanjri. De ngo's vragen daarentegen meer tijd. Ze eisen meer debat over deze wetswijziging. Dat ontbreekt, klinkt het. In de commissie gisteren werd ook beslist dat de wetsvoorstellen onveranderd naar de volgende plenaire Kamervergadering gaan.

Vereenvoudiging is er niet

In haar regeerakkoord beloofde de regering werk te maken van een beter gecoördineerde wetgeving rond asiel en migratie: die moet transparanter en eenvoudiger. Alleen is van de beloofde vereenvoudiging niet veel te zien in de nieuwe ontwerptekst, zo klinkt het. Charlotte Vandycke, directeur van Vluchtelingenwerk Vlaanderen, spreekt van een wettekst die meer wegheeft van ‘Vlaamse koterij’ dan van strakke architectuur.

‘Dat klopt’, zegt Lanjri. ‘Onze asielwetgeving is complex en we moeten streven naar een betere coördinatie in dat Wetboek Migratie. Maar, ik herhaal, intussen moeten we ook rekening houden met Europa. ’

Gaat advies Privacycommissie overboord?

De Commissie Binnenlandse Zaken boog zich na een negatief advies van de Privacycommissie opnieuw over het ontwerp. De Federale Privacycommissie verzette zich immers tegen de “medewerkingsplicht” die wordt opgelegd aan asielzoekers. ‘Als de administratie vermoedt dat asielzoekers informatie achterhouden, zouden ze hen in de toekomst expliciet ‘kunnen uitnodigen om alle elementen voor te leggen, wat hun drager ook is.’ Met andere woorden: iemand die zonder bevredigende verklaring weigert om een GSM, laptop, tablet aan te bieden voor onderzoek, voldoet niet aan de medewerkingsplicht. En dat kan een negatief element zijn in de beoordeling van de vraag om internationale bescherming.

‘Klopt’, zegt Lanjri. ‘Maar voor alle duidelijkheid: als men het heeft over de administratie, gaat dit niet over de Dienst Vreemdelingenzaken, aan wie de staatssecretaris die mogelijkheid ook wou toewijzen. Daar heeft CD&V zich tegen verzet. Het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen (CGVS) krijgt die optie wel.’

‘Het gaat hier evenmin om een procedure die het CGVS standaard zal toepassen, maar om een extra procedure die men, bij onsamenhangende of contradictorische verklaringen in iemands vluchtverhaal, kan inlassen. Overigens hanteert het CGVS die werkwijze nu ook al. Het verschil is dat dit nu wettelijk is verankerd en dat dit ook in een extra sluitend Koninklijk Besluit zal worden ingeschreven.’

Wordt weigeren (on)mogelijk?

Lanjri: ‘Als iemand weigert, zal men niet per definitie iemand uitsluiten van asiel’

De kritiek dat de weigering tot medewerking van een asielzoeker kan leiden tot een negatief advies in zijn asielaanvraag, vindt Lanjri onterecht. ‘Als iemand weigert, zal men niet per definitie iemand uitsluiten van asiel. Het kan wel een éxtra element, naast andere elementen, zijn om eventueel een negatieve beslissing te nemen.’

Wouter De Vriendt van de fractie Ecolo-Groen gaat hier niet mee akkoord. ‘De Privacycommissie zegt zeer duidelijk dat er in de meeste gevallen van vrijwilligheid geen sprake is. Stelt u zich eens voor hoe dit er in de praktijk uitziet. De asielzoeker wordt geconfronteerd met een bijzonder strenge evaluator voor zich die hem of haar zal vragen om zijn of haar gsm open te stellen. Dit zal als een bevel gezien worden en de asielzoeker, die vaak in een precaire situatie verkeert, wordt enorm onder druk gezet. Dit leidt volgens de Privacycommissie tot een onvrijwillige situatie die het recht op privacy – een mensenrecht – schendt.’

Middenveld last minute geconsulteerd

Het middenveld stelt zich in elk geval vragen over de gevolgen van de wetswijziging en vindt het jammer dat de ngo’s niet echt geconsulteerd zijn bij het ontwerp. De ngo’s vragen ook een grondiger debat. ‘Nu is er nauwelijks debat geweest. We hebben onze bezorgdheden geuit, en ook UNHCR, Myria en de Privacycommissie hebben adviezen gegeven. We hopen dat er naar ons geluisterd wordt en vragen een effectieve hoorzitting om alle partijen te betrekken en te horen.’

‘Hoezo, geen debat? Ik ben van voor de zomer bezig met dit wetsontwerp’, reageert Lanjri. ‘We hebben adviezen gevraagd aan de ngo’s, maar ze zijn niet naar de commissie (in het parlement) gekomen en hebben hun adviezen schriftelijk overgemaakt. Enkel UNHCR heeft uitstel gekregen tot na de zomervakantie, omdat ze een beperkte personeelsbezetting hadden.’

Charlotte Vandycke vindt deze aanmaning onterecht. ‘We kregen letterlijk vier dagen de tijd om een tekst van meer dan vierhonderd pagina’s te analyseren, inclusief een weekend’, zegt Vandycke. ‘Voor ons was die last minute uitnodiging een schijnvertoning. Overigens kreeg ook de Raad van State te weinig tijd om het ontwerp grondig te bestuderen.’

Bescherming vs. misbruik

Syrische vluchtelingen in Brussel

© Patrick Marloné​

Regeringspartner CD&V is tevreden. Nahima Lanjri: ‘Er zijn wel degelijk beschermingsmaatregelen vastgelegd in dit ontwerp. Voortaan zal men binnen de asielaanvraagprocedures rekening houden met kwetsbare profielen en de hoorprocedures aanpassen: taal, trauma’s, mobiliteit enzovoort. Dat vind ik een belangrijke stap voorwaarts. Het belang van het kind staat voorop, ook dat is een belangrijke wijziging. Detentie zal worden beperkt, asielprocedures moeten kwaliteitsvol en snel, binnen redelijke termijnen, gebeuren. Misbruik zal worden aangepakt, net als de meervoudige asielaanvragen.’

Exact die laatste punten worden op kritiek onthaald door het middenveld. ‘In verschillende bepalingen in het ontwerp lijkt men uit te gaan van misbruik door in de plaats van bescherming van asielzoekers’ aldus Charlotte Vandycke. ‘Wanneer asielzoekers geen identiteitsbewijs bij zich dragen, kan dat worden gezien als een negatieve indicatie voor een geloofwaardig vluchtverhaal. Of een meervoudige asielaanvraag is verdacht, want men belandt automatisch in een versnelde procedure. Maar sommige mensen vertellen de waarheid pas later.’

Oppositie deelt kritiek middenveld

‘Het komt erop neer dat gemorreld wordt aan het recht op asiel zelf, wat onaanvaardbaar is’

De oppositie, geleid door PS, Ecolo-Groen en de CDH, vindt dit wetsvoorstel ook eerder beschuldigend dan beschermend. ‘Het wetsvoorstel benadert asielzoekers als potentiële criminelen in plaats van mensen die hulp nodig hebben’, meldt Emir Kir van de PS.

‘Het komt erop neer dat gemorreld wordt aan het recht op asiel zelf’, zegt Wouter De Vriendt, ‘en dat is onaanvaardbaar. Het is waarschijnlijk dat rechtmatige en legitieme asielzoekers, bijvoorbeeld politieke of oorlogsvluchtelingen, door dit wetsontwerp minder begeleid zullen worden en ook minder kans hebben om effectief asielbescherming te krijgen in België. Dat is de vreselijke consequentie van dit wetsontwerp.’

‘Het verwondert mij zeer hoeveel ruimte Francken blijft krijgen van de regeringspartners’, zegt De Vriendt. ‘Twee officiële instanties, de VN-vluchtelingenorganisatie en de Privacycommissie hebben echt kritisch op dit wetsontwerp gereageerd, en toch mag Francken zijn zin blijven doen. Ik vind dat niet normaal. De adviezen van deze instanties zouden eigenlijk tot een aanpassing van het wetsontwerp moeten leiden. Dit is duidelijk niet gebeurd.’

Bijkomende punten van kritiek door middenveld en UNHCR:

Detentie kan indien er een risico bestaat dat de asielzoeker onderduikt. De kritiek is dat die definiëring te vaag is. Het begrip ‘niet meewerken in de asielprocedure’ als grond voor opsluiting vindt men bijvoorbeeld te ruim. Voor de goede orde: CD&V liet hierover al extra voorwaarde opnemen in de wet.

De toegang tot beroepsprocedures wordt beperkt. Het wetsontwerp verkort beroepstermijnen voor bepaalde asielzoekers in detentie. En er is de mogelijkheid om bepaalde asielzoekers, nog in procedure, toch gedwongen te verwijderen.

De duur van noodopvang wordt vager omschreven. Het wetsontwerp bepaalt dat noodopvang niet langer beperkt is tot 10 dagen maar dat noodopvang kan voor ‘een zo kort mogelijke redelijke termijn’. Kritiek hier is dat in het piekjaar 2015 mensen soms tien maanden in noodopvang zaten, waar professionele begeleiding ondermaats was.

Indien de asielzoeker een band heeft met een veilig derde land kan zijn of haar asielaanvraag geweigerd worden. ‘Wat is echter een veilig derde land, Turkije?’, vragen ngo’s zich af. Francken gaf hierover eerder, in het parlement, aan dat dit inderdaad niet evident is.